با وجود گوناگونی تعاریف در حوزه نیروهای شبه نظامی، روح مشترک بر تمامی آنها حاکم است و تنها با گوناگونی و پراکندگی ادبیات تعاریف مواجه هستیم. برای مثال اکثر تعاریف موجود، نیم حرفه ای بودن (یا گاهی غیرحرفه ای بودن)، آموزش و نظم کمتر از نیروهای رسمی، تشکیل شدن از افراد عادی و شهروندان به منظور شرایط اضطراری و پراهمیت را از جمله ویژگی های اصلی و مشترک تمامی نیروهای شبه نظامی می دانند.
با وجود گوناگونی تعاریف در حوزه نیروهای شبه نظامی، روح مشترک بر تمامی آنها حاکم است و تنها با گوناگونی و پراکندگی ادبیات تعاریف مواجه هستیم. برای مثال اکثر تعاریف موجود، نیم حرفه ای بودن (یا گاهی غیرحرفه ای بودن)، آموزش و نظم کمتر از نیروهای رسمی، تشکیل شدن از افراد عادی و شهروندان به منظور شرایط اضطراری و پراهمیت را از جمله ویژگی های اصلی و مشترک تمامی نیروهای شبه نظامی می دانند. از زمان های گذشته تا به امروز از نیروهای شبه نظامی استفاده های گوناگونی می شود بسیاری از آنها به عنوان نیروهای نیابتی و یا در جهت ساختار و یا ضد ساختار به کار گرفته می شوند. در افغانستان نیروهای شبه نظامی بسیاری وجود دارند ولیکن در این یادداشت مقصود از شبه نظامیان، نیروهای مورد حمایت دولتهای افغانستان به منظور حفظ امنیت و مبارزه با نیروهای ضددولتی است.
میلشه ها و مسئله تامین امنیت
در طول تاریخ افغانستان، استفاده از نیروهای محلی و شبه نظامی همواره متداول بوده است ولیکن دولتهای مورد حمایت شوروی در افغانستان از این نیروها به عنوان یک راهبرد اساسی برای مدیریت جنگ و مقابله با مجاهدین استفاده می کردند. آمار دقیق و کاملی از این نیروها در دسترس نیست، اما به گفته ژنرال زاپلاتین که مشاور سیاسی شوروی در آن زمان بود، از میان 250000 تا 300000 نیرویی که افغانستان در اختیار داشت، حدود 160000 تا 200000 نفر را نیروهای شبه نظامی و محلی تشکیل می دادند.1 بنابراین تعداد بسیاری از نیروهای فعال در این دوره، شبه نظامیان بودند و حفاظت از مرزها و مقابله با مجاهدین افغان برعهده آنها بود. اما این نیروها تا چه اندازه کاربرد داشتند؟ آیا شوروی میتوانست به آنها اعتماد کند و یا آنکه کارنامه موفقی در دفع تهدیدات و مقابله با نیروهای ضد شوروی (یا به اصطلاح آن دوره نیروهای ضد انقلاب) داشتند؟
شاید بتوان یکی از علل شکست و عقب نشینی شوروی از افغانستان را، ناکارآمدی نیروهای شبه نظامی(میلشه) در دفع تهدیدات و مواجهه با نیروهای ضد شوروی تحلیل کرد چرا که خواه ناخواه وجود تعداد زیادی از این نیروها در نتیجه جنگ تاثیر گذار بود. اما گویا این نیروها نه تنها نقش مثبت بلکه نقش منفی در پیشروی شوروی در افغانستان بازی می کردند. بنا بر آماری که در کتاب افغانستان: جنگ، سیاست و جامعه، نوشته آنتونیو جیوستزی وجود دارد، تعداد زیادی از این نیروها، در گذشته عضو مجاهدین بودند و اکنون عضو شبه نظامیان مدافع دولت می شدند. این مسئله بخصوص پس از سیاست «مصالحه ملی» محمد نجیب الله ظهور و بروز بیشتری یافته بود.2 به راستی چه تعداد از این افراد حقیقتا به دولت وفادار بودند؟ آیا واقعا آنها تغییرعقیده داده بودند و دولت حامی شوروی را ترجیح می دادند؟ بسیار ساده لوحانه است که باور کنیم تمامی این نیروها صادقانه به دولت پیوسته بودند بخصوص آنکه معیار پذیرش این افراد آن قدر گسترده و وسیع بود که هرکس را شامل می شد. علاوه بر موارد مذکور، کمبود آموزش ها، عدم پرداخت حقوق برخی از آنها و فرار از خدمت، از جمله مشکلات شبه نظامیان در این دوره بود. بی شک اتکا زیاد به این نیروها نقش منفی در پیشبرد اهداف شوروی در افغانستان داشت.
پلیس محلی جایگزین میلشه ها
پس از حضور قوای امریکایی در افغانستان، تلاش بسیاری صورت گرفت تا از اتکا به نیروهای شبه نظامی و محلی به منظور حفاظت از سرحدات و مناطق مختلف افغانستان جلوگیری به عمل بیاید، ولیکن استفاده از این نیروها به طور کامل متوقف نشد. برای مثال از آنجایی که مناطق شرقی و جنوبی افغانستان ناامن بود و نیروهای نظامی افغانستان از انسجام و نیز کارایی کافی برخوردار نبودند، نیروهای امریکایی در سال 2004 از 2000 نیروی شبه نظامی و محلی به منظور مقابله با تهدیدات طالبان استفاده کردند.3 امریکایی ها در سال های بعد نیز از این نیروها کمابیش استفاده می کردند ولی همانند شوروی راهبردها و تمرکز اصلی خود را بر روی این نیروها قرار نداده بودند. امریکایی ها بیشتر سعی می کردند تا از اردوی ملی و یا پولیس ملی(با پولیس محلی متفاوت است) به منظور دفع تهدیدات ناشی از طالبان استفاده کنند. اما شرایط به مرور زمان تغییر کرد. توجه به مسئله عراق و کاهش توجه به افغانستان، توقف برخی پروژه ها و نیز کم توجهی به مرز افغانستان و پاکستان در اوایل اشغال، منجر به رشد و حرکات آرام و زیرزمینی طالبان در افغانستان شد.
به گونه ای که طالبان از سال 2008 فعالیت های زیرزمینی خود را گسترش دادند. مدتی بعد مناطق جنوبی و شرقی افغانستان تا حدودی نا آرام شد و مسئله تامین امنیت با موانعی مواجه گردید. این مسئله و نیز دشواری تامین امنیت در مناطق دورافتاده و محلی و تجربه ای که ایالات متحده در استفاده از نیروهای محلی و شبه نظامی در عراق بدست آورده بود، منجر شد تا امریکایی ها به تقویت نیروهای شبه نظامی اهتمام بورزند. ایجاد پولیس محلی در سال 2010 به معنای بازگشت به تاکتیک استفاده از نیروهای شبه نظامی و محلی در تامین امنیت مناطقی از افغانستان بود. البته نیروهای امریکایی و نیز پولیس ملی و اردوی ملی در انجام عملیات ها نقش برجسته تری داشتند و نسبت مجموعه عملیات ها و اقدامات گروه های مذکور بیشتر و موفقیت آمیزتر از پولیس محلی بود اما از این نیرو نیز به منظور دفع تهدیدات در برخی ولایات و ولسوالی ها استفاده می شد.
مجموعه اطلاعات و بررسی ها نشان می دهد که پولیس محلی همانند میلشه های دوران اشغالگری شوروی، دارای نواقص و کاستی های بسیار زیادی می باشد. بسیاری از این نواقص همانند دهه 1980 پابرجاست برای مثال در وفاداری این گروه به دولت، جای شک و تردید وجود دارد. طبق گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، شماری از افرادی که در پولیس محلی جذب شده اند از سابقه ی عضویت در گروههای مسلح غیرقانونی، اربکی ها و طالبان برخوردارند و در گذشته نیز اکثر آنان عضو گروههای متخاصم بوده اند.4
همچنین در این گزارش با مجموعه ای از مصاحبه ها و اطلاعات مهم روبرو می شویم که نشان می دهد بسیاری از اعضای پولیس محلی نه تنها قابل اعتماد نیستند بلکه سوابق جنایی و حتی تروریستی نیز داشته اند برای مثال، تعدادی از افراد پولیس محلی در ولسوالی شیندند ولایت هرات، به گفته ی مقامات محلی، قبلا وابسته به گروههای مسلح غیرمسئول و ملیشه های سابق بوده اند و اکثرشان سابقه ی ارتکاب جرایمی از قبیل سرقت، قتل، تهدید و ارعاب مردم را داشته اند. از این رو مردم از آنان خاطره ی خوشی ندارند5 بنابراین نوع سابقه آنها در وفاداری به دولت و رفتار آنها با مردم اثرگذار است چنانچه بسیاری از آنها درسالهای اخیر به طالبان تسلیم شده اند.
از موارد دیگری که قابل بیان است نوع توانایی مقابله این گروه با تهدیدات طالبان می باشد که براساس گزارش های سیگار، سقوط کندز در سال 2015 نشان داد که این گروه نیاز به تعلیم و آموزش بیشتر دارند و نیز پرداخت حقوق آنها به درستی صورت نمی گیرد.6 همچنین بر اساس شواهد موجود نقش قومندان و بزرگان محلی و قوم غالب در یک منطقه در پذیرش افراد در پولیس محلی بسیار زیاد است. علی ایحال آسیب ها و کمبودهای پولیس محلی و نیروهای شبه نظامی بسیار زیاد است ولیکن شرایط به گونه ای است که همچنان وجود آنها در برخی مناطق احساس می شود.
نتیجه گیری
بودن یا نبودن نیروهای شبه نظامی در تامین امنیت افغانستان، نیازمند بررسی ساختار جامعه افغانستان، آسیب شناسی شبه نظامیان، اصلاح امور و نیز سیاستگذاری و تدوین برنامه ای صحیح در این حوزه می باشد. افغانستان هم چنان با مجموعه ای از تهدیدات امنیتی مواجه است و احتمالا شدت این تهدیدات در آینده بیشتر خواهد بود و بدون شک با شبه نظامیانی که در وفاداری آنها شک و تردید وجود دارد و نیز عدم تمکین بسیاری از آنها به دولت مرکزی و وجود فساد و بی سوادی در میان آنها نمی توان کاری از پیش برد.
منبع:
1-آنتونیو، جیوستوزی، افغانستان: جنگ، سیاست و جامعه، تهران(1371-1357)، ترجمه اسدالله شفایی، تهران:انتشارات عرفان، 1386
2-همان
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، از اربکی تا پولیس محلی چالشهای امروز و نگرانیهای فردا، بهار 1391 -3
همان-4
همان-5
سیگار، گزارش ربعوار به کانگرس، 30 اکتبر 2015-6
منبع: مطالعات افغانستان
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/16296
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
